Сёння вывучэнню асноў цывілізацыйных працэсаў надаецца важнае месца ў сістэме гуманітарных навук. Менавіта гэтым тлумачыцца важнасць вывучэння першабытнага грамадства ў ходзе прафесійнай падрыхтоўкі будучых спецыялістаў гістарычнага профілю.
Прадстаўлены вучэбна-метадычны комплекс па дысцыпліне «Гісторыя першабытнага грамадства» зроблены на падставе вучэбнай праграмы для студэнтаў спецыяльнасцей 1-02 01 01 Гісторыя і грамадазнаўчыя дысцыпліны, 1-21 03 01-02 Гісторыя (археалогія), 1-21 03 01-05 Гісторыя (паліталогія), 1-21 03 01-06 Гісторыя (рэлігій).
Гiсторыя першабытнага грамадства (ГПГ) – гэта перыяд гісторыі ад з’яўлення чалавека, як адасобленага віда, і да з’яўлення першых цывілізацый, а гэта значыць, самы працяглы ў гiсторыi чалавецтва перыяд.
У сувязі з гэтым, аб’ектам вывучэння даннай дысцыпліны з’яўляюцца этапы станаўлення і развіцця першабытнага грамадства ў свеце і на тэрыторыі Беларусі ў кантэксце вывучэння агульна цывілізацыйных працэсаў. Прадметам выступаюць сусветныя культурныя працэсы, вывучаемыя археалагічнымі, этналагічнымі і антрапалагічнымі метадамі, матэрыяльная культура, культуратворчая і гаспадарчая дзейнасць людзей у розныя дагістарычныя перыяды.
Асноўную мэту дысцыпліны можна сфармуляваць наступным чынам – вызначыць асноўныя этапы і заканамернасці ўзнiкнення, развiцця i распаду першабытнаабшчынных зносiн.
Згодна пастаўленай мэце неабходна вырашыць шэраг задач для паспяховага авалодання студэнтамі дадзеным матэрыялам:
- забяспечыць умовы для вызначэння зместа гісторыі першабытнага грамадства, яе аб’ект і прадметнае поле;
- садзейнічаць высвятленню месца і ролі гісторыі першабытнага грамадства ў сістэме гуманітарных ведаў;
- авалодаць тэрміналагічным апаратам па шэрагу пытанняў, якія вывучаюцца;
- сфарміраваць у студэнтаў глыбокія веды аб тэарэтычных асновах гісторыі першабытнага грамадства;
- пазнаёміць з асноўнымі накірункамі вывучэння гісторыі першабытнага грамадства ў мінулым і сучаснасці;
- садзейнічаць фарміраванню ў студэнтаў навукова-даследчых, практычных навыкаў у авалоданні методыкай правядзення даследаванняў у галіне гісторыі першабытнага грамадства;
- сфарміраваць ў студэнтаў цэласную і абгрунтаваную навуковую карціну па гісторыі станаўлення і развіцця першабытнага грамадства ў свеце і на Беларусі;
- садзейнічаць фарміраванню ў студэнтаў навукова-даследчых, практычных навыкаў у авалоданні методыкай правядзення гістарычных даследаванняў;
- выпрацаваць ў навучэнцаў навыкі і ўменні самастойнай працы пры вывучэнні вучэбнай і навуковай літаратуры гісторыка-археалагічнай тэматыкі;
- выхаваць у студэнтаў адказныя і паважлівыя адносіны да сусветнай гісторыка-культурнай спадчыны.
У выніку вывучэння дысцыпліны студэнт павінен:
ведаць:
- асноўныя тэарэтыка-метадалагічныя праблемы, раздзелы гісторыі першабытнага грамадства, сутнасць асноўных метадычных прыёмаў практычных даследаванняха;
- месца і задачы вывучаемай дысцыпліны ў кантэксце іншых прадметаў спецыяльнасці;
- крыніцы, гістарыяграфію і метады даследавання па дадзенай дысцыпліне;
- матэрыяльную і духоўную культуры старажытнага насельніцтва Зямлі і, непасрэдна, тэрыторыі Беларусі на падставе вывучэння адпаведных крыніц;
умець:
- выяўляць і збіраць археалагічны, этнаграфічны, лінгвістычны і іншы матэрыял, прыменяць на практыцы метады розных навук пры вывучэнні гісторыі першабытнага грамадства;
- праводзіць практычныя даследаванні з прымяненнем сучасных метадаў і напрацовак гістрычнай навукі;
- выкарыстоўваць назапашаны і вывучаны матэрыял пры выкладанні айчынай гісторыі і ў краязнаўчай рабоце са школьнікамі;
- выкарыстоўваць здабытыя навыкі і веды пры арганізацыі музейнай і краязнаўчай працы ў адукацыйных установах.
У выніку засваення вучэбнага матэрыялу ў студэнтаў павінна выхоўвацца пачуццё павагі да сусветнай і айчыннай культурнай спадчыны, беражлівыя і адказныя адносіны да помнікаў гісторыі, археалогіі і культуры.
Структура зместу вучэбнай дысцыпліны ўключае:
- уводзіны ў дысцыпліну;
- раздзелы, тэмы вучэбных заняткаў;
- заключэнне.
Структураванне зместа вучэбнай дысцыпліны здзяйсняецца праз выдзяленне ў ім узбуйненных дыдактычных адзінак (раздзел, тэма). Па кожным вучэбным раздзеле ў адпаведнасці з яго мэтамі і задачамі па фарміраванню і развіццю ў студэнтаў канкрэтных кампетэнцый выкладчыкам праектуюцца і рэалізуюцца пэўныя педагагічныя тэхналогіі.
Метады (тэхналогіі) навучання
У ліку эфектыўных педагагічных методык і тэхналогій, якія садзейнічаюць прыцягненню студэнтаў да пошуку і кіраўніцтва ведамі, набыццю вопыта самастойнага вырашэння разнастайных задач, прапануецца выкарыстоўваць:
- праблемнае навучанне;
- тэхналогіі вучэбна-даследчай дзейнасці;
- тэхналогіі кіруемай самастойнай працы;
- камунікатыўныя тэхналогіі.
Мэтай самастойнай работы студэнтаў з'яўляецца павышэнне канкурэнтназдольнасці выпускнікоў ВНУ праз фарміраванне ў іх кампетэнцый самаадукацыі.
Кампетэнтнасны падыход прадугледжвае ўзмацненне практыкаарыентаванасці адукацыйнага працэсу і ролі самастойнай дзейнасці студэнтаў па вырашэнні задач і сітуацый, якія імітуюць сацыяльна-прафесійныя праблемы. Самастойная работа студэнтаў прадугледжвае непасрэдны ўдзел у археалагічна-этнаграфічных палявых і камеральных даследаваннях, выкананне творчых заданняў па тэмах, падрыхтоўку навуковых рэфератаў, самастойнаяе вырашэнне пэўных навуковых задач, азнаямленне з навуковай, навукова-папулярнай, хрэстаматыйнай літаратурай, аналіз канкрэтных сітуацый і інш.
У ходзе выкладання курса “Гісторыя першабытнага грамадства” выяўляюцца і замацоўваюцца міжпрадметныя сувязі з вучэбнымі курсамі “Асновы археалогіі” “Краязнаўства і этналогія Беларусі”, “Гісторыя Беларусі”, “Археалогія Беларусі”, “Гісторыя першабытнага грамадства”, “Гісторыя Расіі і Украіны”, што забяспечвае больш глыбокае і грунтоўнае асэнсаванне і замацаванне вучэбнага матэрыялу на трывалым эмпірычным і дастатковым навукова-тэарэтычным узроўнях.
Дыягностыка сацыяльна-асобасных кампетэнцый студэнта
Для дыягностыкі кампетэнцый, выяўлення вучэбных дасягненняў студэнтаў пры прамежкавым і выніковым ацэньванні выкарыстоўваюцца:
- вусныя апытанні ў часе лекцый, семінарскіх і практычных заняткаў;
- вусныя паведамленні;
- тэсты;
- абавязковыя вучэбна-даследчыя работы
- экзамен (І семестр).
Для ацэнкі вучэбных дасягненняў студэнтаў выкарыстоўваюцца крытэрыі, зацверджаныя Міністэрствам адукацыі Рэспублікі Беларусь.
Выкарыстанне вучэбна-метадычнага комплекса (ВМК)
Вучэбна-метадычны комплекс мае наступную структуру:
- тэарэтычны раздзел (уключае канспект лекцый);
- практычны раздзел (утрымоўвае пытанні для абмеркавання на семінарскіх занятках);
- дапаможны раздзел (уключае змест вучэбнага матэрыялу і вучэбна-метадычную карту, якія адпавядаюць рабочай праграме; спіс літаратуры і інтэрнэт-рэсурсаў; прыкладныя тэмы рэфератаў і навукова-даследчай працы);
- раздел кантроля ведаў (складаецца са спіса кантрольных пытанняў і праверачных тэставых заданняў).
Канспект лекцый служыць дапаўненнем да тэксту падручніка і іншай навуковай літаратуры. Канспект акцэнтуе ўвагу студэнтаў на найважнейшых тэзісах і паняццях дысцыпліны. Тэкст разбіты на адпаведныя тэматычныя блокі, што дазволіць аблегчыць успрыняцце інфармацыі, структуралізаваць і сістэматызаваць веды.
Кантрольныя пытанні, пытанні да семінарскіх заняткаў і праверачныя тэсты неабходны для самастойнай працы студэнта.