Змест вучэбнага матэрыялу

Модуль 1. Усходнія славяне ў старажытнасці

Паходжанне ўсходніх славян. Славяне як этнічная супольнасць. Продкі ўсходніх славян. Распад праславянскай супольнасці. Фарміраванне ўсходняга славянства. Рассяленне ўсходнеславянскіх плямёнаў.

Вераванні. Паганскія культы ўсходніх славян. Сутнасць паганства. Пантэізм. Найстаражытныя вераванні ўсходніх славян. Іерархія ўсходнеславянскіх паганскіх багоў – пантэон. Ідалы. Капішчы. Валхвы.

Сацыяльна-эканамічны лад усходнеславянскіх плямёнаў. Земляробства як аснова гаспадаркі. Падсечная (лядна-агнявая) сістэма. Пераложная сістэма. Гаспадарка і сацыяльная арганізацыя славян. Сельская (суседская) тэрытарыяльная абшчына. Узнікненне гарадоў, іх роля ў грамадскім і гаспадарчым жыцці.

Сацыяльна-палітычная гісторыя ўсходніх славян. Племянныя саюзы ўсходніх славян. Усходнеславянскія князі. “Рускі каганат”. Веча. Асноўныя перадумовы дзяржаўнай арганізацыі. Запрашэнне варагаў. Рурык. Тэорыі і версіі пра пачатак Русі і рускай дзяржаўнасці. Паходжанне назвы “Русь”.

Модуль 2. Кіеўская Русь

Кіеўская Русь – найбуйнейшае тэрытарыяльна-дзяржаўнае ўтварэнне Усходняй Еўропы. Сутнасць Кіеўскай Русі як дзяржавы. Поліэтнічнасць старажытнарускай дзяржавы. Утварэнне Кіеўскай Русі. Князь Алег.

Сацыяльна-эканамічная сутнасць Кіеўскай Русі. Развіццё феадальных адносін. Даніна. Падаткавая рэформа княгіні Вольгі. Сацыяльная структура. Катэгорыі насельніцтва. Шматукладнасць грамадства і эканомікі.

Палітычны лад. Кіеўскі князь. Адміністратыўна-палітычная сістэма. Феадальная іерархія. Арганізацыя вайсковай справы. Дружына. Савет (рада) пры князю. Роля веча.

Старажытная Русь і Візантыя. Паходы Русі на Візантыю. Дагаворы Русі з Візантыяй і іх роля ў дзяржаўным жыцці ўсходніх славян. Князі Алег і Ігар. Разгром Хазарскага каганата і ваенныя паходы Святаслава. Барацьба за гегемонію на Балканах.

Прыняцце хрысціянства. Рэлігійная палітыка рускіх князёў. Рэформа паганства Уладзіміра Святаславіча. Прычына і перадумовы прыняцця хрысціянства. Выбар веры. Хрышчэнне Русі як геапалітычны выбар. Наступствы прыняцця хрысціянства, яго роля ў грамадска-палітычным і сацыякультурным жыцці.

Дзяржаўна-палітычная гісторыя ўсходніх славян у канцы Х – першай трэці ХІІ ст. Узрастанне цэнтрабежных тэндэнцый. Барацьба за ўладу паміж Святаславічамі. Умацаванне адміністратыўна-палітычнай незалежнасці Ноўгарада і Полацка ў часы Уладзіміра Святаславіча. Дынастычная барацьба ў пачатку XI ст. Рэфармаванне адміністратыўна-палітычнага ладу Яраславам Мудрым. “Лесвічны лад”. Дзяржаўна-палітычнае жыццё ў часы трыумвірата Яраславічаў. Пачатак удзельнага драблення.

Барацьба з печанегамі і полаўцамі. Адносіны паміж рускімі князямі і печанегамі. Руска-печанежскія сутычкі і дагаворы. Печанегі як фактар палітычнага жыцця Русі. “Чорныя клабукі”. Палавецкая небяспека: цяжкасці і поспехі барацьбы.

Сацыяльныя канфлікты і развіццё старажытнарускага заканадаўства. Народныя паўстанні і хваляванні 1024 г., 1071 г., 1068 г., 1113 г.: прычыны, ход, наступствы. Роля валхвоў як выяўнікаў паганскай традыцыі. Дзейнасць князёў і княскіх адміністратараў па пераадоленні крызісных з’яваў.

Модуль 3. Русь у перыяд феадальнай раздробленасці

Прычыны пераходу да феадальнай раздробленасці. Развіццё і ўмацаванне феадальных адносін. Умацаванне вотчыннага землеўладання. Уздым прадукцыйных сіл і рост гарадоў як адміністратыўна-палітычных цэнтраў. Узмацненне эканамічнай і палітычнай самастойнасці асобных княстваў і зямель. Пачатак феадальнай раздробленасці.

Найбуйнейшыя дзяржаўныя аб’яднанні перыяду феадальнай раздробленасці. Уладзіміра-Суздальскае княства. Дзейнасць Юрыя Далгарукага, Андрэя Багалюбскага, Усевалада Вялікае Гняздо. Галіцка-Валынскае княства. Раман Мсціславіч і Данііл Раманавіч. Наўгародская зямля і асаблівасці яе дзяржаўна-палітычнага ладу.

Барацьба супраць агрэсіі нямецкіх, дацкіх і шведскіх феадалаў. Галоўныя напрамкі знешнепалітычнай экспансіі нямецкіх феадалаў. Заснаванне ордэна мечаносцаў. Тэўтонскі ордэн. Аб’яднанне Лівонскага і Тэўтонскага ордэнаў. Роля каталіцкай царквы ў арганізацыі крыжацкіх паходаў на ўсходнеславянскія землі. Экспансія дацкіх і шведскіх феадалаў у наўгародскія землі. Неўская бітва. Лядовае пабоішча.

Татара-мангольскае нашэсце на рускія землі. Утварэнне раннефеадальнай мангольскай дзяржавы. Вялікая Яса. Чынгісхан. Арганізацыя вайсковай справы. Мангольскія заваёвы. Бітва на Калцы. Мангола-татарскае нашэсце хана Батыя на Русь. Прычыны паражэння рускіх княстваў.

Русь і Залатая Арда ў XIII ст. Утварэнне Залатой Арды. Сістэма палітычнага падпарадкавання Русі Залатой Ардзе. Асноўныя падаткі і павіннасці. Сістэма баскацтва. Рускія князі і Залатая Арда. Палітыка Аляксандра Неўскага ў дачыненні да Залатой Арды.

Сацыяльна-эканамічнае і палітычнае становішча рускіх зямель у XIII – першай палове XIV стст. Земляробства і жывёлагадоўля. Формы і віды феадальнага і сялянскага землеўладання і карыстання. Умацаванне залежнасці і эксплуатацыі сельскага насельніцтва. Катэгорыі сялян. Функцыі гарадоў у перыяд феадальнай раздробленасці. Сістэма рускай феадальнай іерархіі.

Узвышэнне Маскоўскага княства. Прычыны ўзвышэння Маскоўскага княства. Перадумовы аб’яднання рускіх зямель. Барацьба за вялікае княжанне Уладзімірскае. Саперніцтва паміж Маскоўскім і Цвярскім княствамі. Паўстанне ў Цвяры 1327 г. Узмацненне Маскоўскага княства пры Іване Каліце і яго пераемніках. Барацьба за велікакняжацкі ярлык паміж Масквой і Цвер’ю ў 60–70-я гг. XІV ст. Дзмітрый Данскі.