Модуль 3. Русь у перыяд феадальнай раздробленасці
Паказальнік асноўных гістарычных падзей

1132 – смерць князя кіеўскага Мсціслава Уладзіміравіча. Гэты момант лічыцца пачаткам перыяду раздробленасці і феадальных войнаў. У Кіеве пачынае княжыць Яраполк, сын Уладзіміра Манамаха (1132 – 1139).

1136 – выгнанне Усевалада Мсціславіча з Ноўгарада па рашэнні веча. Пачатак эпохі незалежнасці Ноўгарада.

1147 – першае летапіснае ўпамінанне аб Маскве, заснаванай суздальскім князем Юрыем Даўгарукім, сынам Уладзіміра Манамаха.

1147 – раскол паміж кіеўскай мітраполіяй і епархіямі Ноўгарада, Смаленска, Полацка і Суздаля з-за таго, што па жаданні Ізяслава Мсціславіча сабор рускіх епіскапаў сам, без блаславення патрыярха Канстанцінопальскага паставіў мітрапалітам Клімента Смаляціча.

1153 – 1187 – княжанне Яраслава Асмамысла ў Галічы.

1157 – 1174 – княжанне Андрэя Багалюбскага ва Уладзіміры.

1169 – захоп Кіева Андрэем Багалюбскім “на шчыт”. Кіеў узяты і разрабаваны войскам Андрэя Багалюбскага, які ставіць на кіеўскі пасад свайго малодшага брата Глеба і такім чынам адбірае ў кіеўскай княжацкай улады вярхоўную палітычную ролю, сімвалічна выражаемую тытулам вялікага князя. Гэты тытул Андрэй прысвойвае сабе і пераносіць на Уладзімірскае княства.

1170 – аблога аб’яднанымі рускімі войскамі Ноўгарада, перамога наўгародцаў з дапамогай цудадзейнай іконы Святой Багародзіцы.

1174 – забойства баярамі Андрэя Багалюбскага ў яго палацы ў Багалюбаве. Першая згадка ў летапісе тэрміна “дваране”.

1176 – 1212 – княжанне Усевалада Вялікае Гняздо ў Суздалі.

1176 – Ліпіцкая бітва. Усевалад Вялікае Гняздо ўшчэнт разбіў войска Мсціслава Расціславіча, які з вялікімі стратамі збег у Растоў.

1185 – няўдалы паход князя Ігара на полаўцаў, які паслужыў падставай для напісання “Слова пра паход Ігараў”.

1199 – Раман Мсціславіч (князь Валынскі з 1170) аб’ядноўвае Валынь і Галічыну пад сваёй уладай.

1206 – усемангольскі курултай ля вытокаў ракі Анон, на якім Цемучын быў абвешчаны Чынгісханам і аб’яўлена аб стварэнні Вялікай Мангольскай дзяржавы.

1212 – смерць Усевалада Юр’евіча Вялікае Гняздо, які назваў сваім пераемнікам другога сына, Юрыя. Старэйшы ж, Канстанцін, адмаўляецца прызнаць бацькава рашэнне і ідзе вайной на Юрыя.

1216 – Ліпіцкая бітва паміж Уладзіміра-Суздальскай арміяй Яраслава і Юрыя Усеваладавічаў і наўгародска-пскоўска-смаленска-растоўскім войскам Мсціслава Удалога, Канстанціна Усеваладавіча і інш. Скончылася паразай Яраслава і Юрыя, прывяла да ўзмацнення палітычнай ролі Ноўгарада.

1219 – смерць Канстанціна Усеваладавіча, спадкаемцам якога стаў Юрый Усеваладавіч.

1223 – бітва на Калцы. Аб’яднаныя руска-палавецкія войскі былі разгромлены мангола-татарамі.

1229 – Смаленская гандлёвая праўда, дамова Полацка, Віцебска і Смаленска з Рыгай і Гоцкім берагам, замацавала права бесперашкоднага і бяспошліннага гандлю па Заходняй Дзвіне.

1237 – пачатак нашэсця мангола-татараў на Паўночна-Усходнюю Русь.

1237 – аб’яднанне Лівонскага і Тэўтонскага ордэнаў.

1238 – бітва на рацэ Сіць, разгром мангола-татарамі войскаў Юрыя Усеваладавіча, які быў забіты.

1238 – пачатак вялікага княжання Яраслава Усеваладавіча (1238 – 1246).

1240 – Неўская бітва, шведы разгромлены рускім войскам пад кіраўніцтвам Аляксандра Яраславіча (Неўскага). Неўзабаве пасля гэтага яго выганяюць з Ноўгарада па рашэнні веча.

1240 – узяцце і разбурэнне мангола-татарамі Кіева.

1242 – “Лядовае пабоішча” – перамога Аляксандра Неўскага над нямецкімі рыцарамі Тэўтонскага ордэна на Чудскім возеры.

1249 – Уладзімірскі велікакняскі стол займае Андрэй Яраславіч (1249 – 1252).

1250 – 1252 – барацьба братоў Аляксандра Яраславіча Неўскага і Андрэя Яраславіча за велікакняскі стол.

1252 – велікакняскі пасад займае Аляксандр Неўскі (1252 – 1263).

1257 – 1259 – праведзены перапіс рускага насельніцтва (за выключэннем царкоўнаслужыцеляў) манголамі для вызначэння памеру даніны («выхаду») Залатой Ардзе, які суправаджаўся неаднаразовымі паўстаннямі славян супраць мангольскіх уладаў.

1257 – паўстанне ў Ноўгарадзе супраць перапісу, навязанага манголамі і праведзенага пры падтрымцы Аляксандра Неўскага.

1262 – мангола-татарскія зборшчыкі падаткаў («данщики») былі выгнаны з Растова, Уладзіміра, Суздаля і Яраслаўля.

1263 – велікакняжацкі пасад ва Уладзіміры займае Яраслаў Яраславіч Цвярскі (1263 – 1272).

1268 – Ракаворская бітва аб’яднаных войскаў наўгародцаў, пскавічоў, пераяслаўцаў і суздальцаў з дацка-нямецкімі рыцарамі ў Эстоніі.

1272 – велікакняскі пасад ва Уладзіміры займае Васіль Яраславіч Кастрамскі (1272 – 1276).

1276 – Данііл, сын Аляксандра Неўскага, атрымаў Маскву ва ўдзельнае валоданне (1276 – 1303).

1276 – 1294 – барацьба сыноў Аляксандра Неўскага – Дзмітрыя і Андрэя – за велікакняскі стол ва Уладзіміры.

1293 – “Дюденева рать” – спусташэнне Суздаля, Уладзіміра, Пераяслаўля, Юр’ева мангольскім атрадам Дзюдзені, які быў прысланы па просьбе Андрэя Аляксандравіча для барацьбы з братам Дзмітрыем.

1294 – смерць Дзмітрыя Аляксандравіча, яго брат Андрэй канчаткова займае вялікае княжанне (1294 – 1304).

1299 – Кіеўская мітраполія была перанесена ва Уладзімір мітрапалітам Максімам.

1303 – Юрый Даніілавіч, сын Данііла Аляксандравіча, становіцца князем Маскоўскім (1303 – 1325).

1304 – велікакняскі стол ва Уладзіміры займае Міхаіл Яраславіч Цвярскі (1304 – 1318).

1317 – шлюб Юрыя Маскоўскага з сястрой хана Залатой Арды Узбека – Канчакай (Агаф’яй); Юрый атрымлівае ярлык на вялікае княжанне ўладзімірскае.

1318 – Бярценеўская бітва, вялікі князь Міхаіл Цвярскі разбівае войска Юрыя Данілавіча і бярэ ў палон яго жонку.

1319 – Міхаіл Цвярскі, абвінавачаны Юрыем у атручванні сястры вялікага хана, едзе на суд у Арду, дзе яго забіваюць.

1322 – хан Залатой Арды дае ярлык на вялікае княжанне Дзмітрыю Міхайлавічу Цвярскому (Грозныя Вочы).

1325 – Юрый Данілавіч быў забіты ў Залатой Ардзе Дзмітрыем Цвярскім, якога самога за гэта караюць смерцю. Вялікім князем становіцца брат Дзмітрыя – Аляксандр Цвярскі, Іван Данілавіч (Каліта) становіцца князем Маскоўскім.

1326 – Мітрапаліт кіеўскі Пётр перанес мітрапаліцкую рэзідэнцыю ў Маскву.

1327 – паўстанне ў Цвяры, «Шчалканава раць».

1328 – падаўленне паўстання ў Цвяры Іванам Калітой, атрыманне ім велікакняскага ярлыка (1328 – 1340).

1341 – княскі стол у Маскве займае Сімяон Горды, сын Івана Каліты, ён жа вялікі князь Уладзімірскі (з 1341 па 1353).

1353 – смерць Сімяона Гордага ад чумы, увакняжанне Івана Іванавіча Краснага (1353 – 1359).

1359 – смерць Івана Краснага, заняцце ўладзімірскага велікакняжацкага стала Дзмітрыем Суздальскім. Мітрапаліт Алексій часова кіруе Маскоўскім княствам.

1363 – пры падтрымцы маскоўскіх баяраў мітрапаліт Алексій дамогся ад Залатой Арды тытула вялікага князя для Дзмітрыя, сына Івана Краснага. Пачатак вялікага княжання Дзмітрыя Іванавіча (1363 – 1389).

1375 – паход Дзмітрыя Данскога супраць Цвяры. Цвер адмовілася ад прэтэнзій на вялікае княжанне. Міхаіл Цвярскі вымушаны прасіць міру ў Дзмітрыя і прызнаць над сабой старшынство князя Маскоўскага.

1378 – бітва на Вожы паміж рускай раццю і залатаардынскім войскам Бегіча.

1380 – Кулікоўская бітва – перамога аб’яднанага рускага войска пад камандаваннем маскоўскага князя Дзмітрыя Іванавіча над ханам Мамаем. Дзмітрый атрымлівае мянушку Данскі.

1382 – нашэсце хана Тахтамыша на Маскву.